Bugun ki yazımda sizlere hareket etmenin ve hareket tedavisinin öneminden bahsedeceğim. Hareket vücudun bütün işlevleri için önemli bir unsurdur. Yaşlanmayı geciktirici etkisinin yanı sıra yaşlandıkça zayıflayan kemiklerimizi güçlendirmemize yardımcı olur. Düzenli bir beslenme ve gerekli egzersizlerle kemik yaşlanmamızı durdurabiliriz. Şimdi konumuz hakkında daha ayrıntılı bilgiler kısmına geçeceğiz.
Öncelikle hareket tedavisinin tanımıyla başlayacağız. Hareket tedavisi lökomotor sistemin fonksiyon kaybı ile karakterize hastalıklarında; düzenli ve bilinçli olarak, tedavi etmek amacıyla yapılan uğraşlara verilen addır.
Peki bu tedavinin amacı nedir? İnsanlar neden bu egzersizlere gerek duyuyor? Mevcut durum ile en iyi fonksiyonel kapasiteyi elde etmeki, gerekli durumlarda cihaz uygulayarak fonksiyonel kapasiteyi arttırmak yeterince kullanılmayan fonksiyonel kapasiteye işlerlik kazandırmaktır.
Bu tedavilerin çok çeşitli kullanım alanları vardır. Çocuğu yaşlısı, kadını erkeği açısından bir çok farklı şekilde kullanılır. Hareket tedavisini aşağıdaki gibi gruplandırırız.
- Nörolojik rehabilitasyon
- Romatolojik rehabilitasyon
- Kardiyovasküler rehabilitasyon
- Yanık rehabilitasyonu
- Ortopedik rehabilitasyon
- Sportif rehabilitasyon
- Solunum rehabilitasyonu
- Onkolojik rehabilitasyon
- Geriatrik rehabilitasyon
- Jinekolojik rehabilitasyon
Hareket tedavisi terapötik egzersizler, iş ve uğraşı tedavisi, mesleki rehabilitasyon, ortez ve protez uygulamaları, günlük yaşam aktivitelerinin öğretilmesi adı altında 5 başlıkta incelenir.
Peki yeteri kadar hareket etmezsek vücudumuza ne gibi etkileri olur? Eklem hareketinde kısıtlılık ve eklem aralığının kapanması, hareketsizliğe bağlı kas atrofisi ve kaslarda güçsüzlük, osteoporoz ve kemiklerin kolay kırılması, dolaşımın yavaşlaması ve staz, kondüsyonun azalması ve yeteri kadar güçlü hareket edememek gibi önemli etkiler meydana gelir.
EGZERSİZLERİN SINIFLANDIRILMASI
1-Amacına göre
2-Yapılış şekline göre
A- Amacına göre
- Kas kuvvetini arttıran
- Dayanıklılığı arttıran (endurans)
- Hareketliliği sağlamaya yönelik
B-Yapılış şekline göre egzersiz
- Pasif egzersiz
- Aktif yardımlı egzersiz
- Aktif egzersiz
- Dirençli egzersiz
- Germe egzersizleri
1- Amacına göre egzersizler
- Kas kuvvetini arttıran
-İzometrik egzersizler
-İzotonik egzersizler
-İzokinetik egzersizler
2-Dayanıklılığı arttıran egzersizler(Endürans)
3-Aerobik egzersizler
İZOMETRİK EGZERSİZLER
Amaç kasın boyunu değiştirmeden gerilimini arttrımaktır. Kas iyice gerilir ama eklemde hareket oluşturulmaz. 7-8 saniye kasılma 7-8 saniye gevşeme şeklinde egzersizler yapılır.
Bu tür egzersizler kas zayıflamasını önlemek ve kasları güçlendirmek için, eklem hareketlerinde eklemde ağrı varsa o ekleme bağlı kaslar güçsüz kalmasın diye, eklem yeterince uzun bir süre hareketsiz kalacaksa, protez sonrasında ve romatolojik hastalıkların aktif durumlarında yapılır.
Biceps, triceps, boyun, bacak ve bir çok kas grubuna uygulanabilir.
İZOTONİK EGZERSİZ
Bu egzersizde kasın tonusu ve direnci sabit olmakla beraber egzersizde kas hareketi gözlenir. Yani kasın boyu değişir. Kalça ekstansörlerini güçlendirme, kalça abduktörler-adduktörlerini güçlendirme, diz ekstansörlerini güçlendirme, diz fleksörlerini güçlendirme, deltoid kasını güçlendirme egzersizi, trapezius kasını güçlendirme egzersizi ve biseps kasını güçlendirme egzersizi bu gruba örnektir.
İZOKİNETİK EGZERSİZLER
Bu egzersiz grubunda direnç değişkendir ve açısal olarak sabit bir hız vardır. Eklemde hareket oluşturmasıyla kasın boyu değişir.
Şimdi de endürans yani kasın dayanıklılığını arttıran egzersizlerden konuşalım. Burada amaç uzun süre iş yapabilme ve efora devam edebilme yeteniğini yeterince arttırmaktır. Haftada en az üç beş gün tekrarlanmalıdır. Bütün kas gruplarını içermeli ve düzenli olarak yapılmalıdır. Süreklilik içermeli, ritmik olmalı ve yeterince güçlü olmalıdır.
Aerobik egzersizler ise biraz daha farklıdır. Düşük dirençler üzerinden yapılır. Amaç kasların uzun süreli çalışmasıdır. Geniş çaplı kas lifleri çalışır ve tüm vücut yorulur. Kas enerjisini oksidatif mekanizmayla sağlar böylece daha çok enerji elde edilir. Bisiklete binme, koşma, yüzme gibi aktivitelerdir.
Anerobik egzersizler ise kısa sürelidir. Yüksek direnç kısa süre uygulanır. İlk 2 dk. kas glikolitik yolla enerji sağlar. Örnek olarak 100 m koşma, halter kaldırma gibi örnekler verebiliriz.
Birde hareketliliği sağlamaya yönelik egzersizler vardır. Bunlara ROM egzersizleri denir. Eklem hareketsiz kalırsa kollajen liflerinin boyunda kısalma, fibrotik doku gelişimi, ligament tendonlarda kısalma ve kaslarda gerginlik oluşur. Bu egzersizle eklem hareket açıklığı korunur. Bu egzersizler eklem hareketinin anatomik planlarında, kasın uzaması doğrultusunda ve pasif, aktif-yardımlı, aktif, dirençli olarak yapılırlar.
Egzersizler yapılış şekline göre beşe ayrılır. Bunlar;
- Pasif egzersiz
- Aktif yardımlı egzersiz
- Aktif egzersiz
- Dirençli egzersiz
- Germe egzersizleri
GERME EGZERSİZLERİ
Eklem hareketinde kısıtlılık eklem açılmasında sorun var ise eklem hareket açıklığını arttırmak için yapılan egzersizlerdir. Bu egzersizleri hasta kendi başına yapabilir ya da fizyoterapist eşliğinde yapabilir.