Vücudun ağırlığı, yatar pozisyondayken yatak ile temas eden bölgelere basınç uygular. Yatağa ya da tekerlekli sandalyeye bağımlı olan kişilerde uzun süre aynı pozisyonda kalmak, vücut ağırlığının hep aynı bölgelere basınç uygulamasına neden olur. Bu da basınç bölgelerinde kan dolaşımının ve doku beslenmesinin bozulmasına, deri ve deri altı dokusunun hasarına ve sonuçta yatak yaralarının açılmasına yol açar. Sürtünmeler de yatak yarasının oluşmasını kolaylaştırır. Ayrıca idrar, ter ve dışkının cilt ile temas etmesi yatak yaralarının oluşmasını hızlandırabilir. Oluşan yaranın üzerinde enfeksiyon gelişmesi de sık görülen bir durumdur.
Bası yaraları kronik hastaların bir sorunu gibi görünse de, ülserlerin başlangıcı genellikle hastalıkların akut dönemine rastlar. Bunun nedeni akut hastalık sırasında dikkatlerin hastanın birincil sorununa yönelmesi ve ülser gelişme riskinin sıklıkla dikkate alınmamasıdır.
Ülserlerin % 63’ü hasta henüz hastanede yatmakta iken gelişmektedir. Kardiovasküler hastalıklar sırasında % 41, akut nörolojik bozukluklar sırasında % 27 ve ortopedik yaralanmalar sonrasında % 15 sıklıkta bası yarasının geliştiği gözlemlenmiştir.
Yatak yaraları kişinin konforunu bozar, hastalık ve ölüm riskini arttırır, hastanede yatış süresini uzatır ve mali yükü arttırır. Bu nedenle önemli bir sağlık sorunudur.
Oysa ki bu sorun, risk altındaki hastalarda çok basit yöntemlerle önlenebilir.
Kimler Risk Altındadır?
Yatağa ya da tekerlekli sandalyeye bağımlı kişiler, hareket kısıtlılığı olanlar, sinir hasarına bağlı his kusuru olanlar (omurilik zedelenmesi, diyabet vb. nedenlerle), dolaşım sorunu bulunan kişiler, yaşlılar, çok şişman ya da zayıf olan kişiler risk altındadır. Çok şişman kişiler dokulara uygulanan basınç arttığı için, çok zayıf kişiler de yeterli cilt altı dokusu olmadığından yatak yarası oluşması bakımından risk taşırlar. İdrar ve dışkı kaçırma sorunu olanlar, beslenme bozukluğu ve sıvı alımında eksikliği olanlarda da bası yarası oluşumu kolaylaşır. Bir bölgede yatak yarası oluşmuşsa, o bölgede ikinci defa yara oluşma riski daha yüksektir.
Nasıl Korunulur?
Yatak yarasının sık oluştuğu yerler, vücudun ağırlığını taşıyan bölgelerdir. Bunlar kuyruk sokumu, kalçalar, dirsekler, topuklar, omuz çıkıntıları, dizler, ayak bileklerinin çıkıntıları, kafanın çıkıntılı bölgeleri ve kulaklardır. Şişman kişilerde göğüs altları, karın bölgeleri ve vücut kıvrımlarının arası da yatak yarası için riskli bölgelerdir.
Bası yarasından korunmak, bası yarasını tedavi etmekten daha kolay ve ekonomiktir. Hastanın bası oluşan cilt yüzeyi her gün kontrol edilirse yaranın önlenmesindeki ilk adım atılmış olur. Bu kontroller sırasında ciltte kızarıklık ve tahriş görülmüyorsa yara riski yok demektir. Ancak yine de hastanın pozisyonunun sık sık değiştirilmesi sağlanmalıdır. Bu sayede ciltte uzun süre bası oluşması engellenecektir. Pozisyon değiştirme işlemi iki saatte bir yapılmalıdır.
Hastanın yatak çarşaflarının kuru, temiz ve kırışıksız olması sağlanmalıdır. Ayrıca hasta oturabiliyorsa, oturduğu yer de kuru ve temiz olmalıdır. Çarşaf ve çamaşır seçiminde teri, ıslaklığı emmeyen sentetik malzemeler kullanılmamalıdır. Hastanın cildi de temiz ve kuru tutulmalıdır. Tuvalet sonrasında hasta, tahriş edici olmayan malzemelerle, aşırı sıcak olmayan suyla temizlenmeli ve hemen kurulanmalıdır. Hastanın cildine alkol veya kolonya temas ettirilmemelidir.
Hastanın yeterli beslenmesi ve uygun miktarda sıvı alması yara oluşumunu engellemektedir. Hekim veya bir beslenme uzmanından bu konuda bilgi almak gerekir. Bir uzman bakış açısı ile hastanın o anki durumuna uygun beslenme programı uygulanırsa sağlık açısından en önemli adım atılmış olacaktır.
Hastanın vücudundaki kan akışını düzene sokmak için masaj ve egzersiz uygulanması gerekir. Hareketsiz bölgeye uygulanan masaj ve egzersiz, basınç altında kalan bölgedeki kan akışını hareketlendirerek yara oluşumunu engeller.
Pozisyon Aldıran Havalı Yatak
Yatan hastalarda bası yarasını önlemek için en iyi seçenek otomatik olarak pozisyon aldıran havalı yataktır.
Tüm alınan önlemlere rağmen, yine de yatak yarası oluşabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle olası yatak yarasına erken müdahale etmek için neler yapılabileceği önceden gözden geçirilmelidir.
Yatak Yarasının Oluşmaya Başladığı Nasıl Anlaşılır?
Yatak yarası oluşmaya başlayan bölgede sıcaklık artışı, sertlik, şişkinlik (ödem) ve üzerine bastırınca solmayan bir kızarıklık görülür. Ciltteki hasar başladığında sıcak olan bölge soğur. İlerleyen durumlarda ciltte mavi-mor renk değişimi ve su toplanması gözlenir.
Risk altındaki kişilerin yatak ile temas eden çıkıntılı vücut bölgelerindeki cilt renginin değişikliği, sıcaklık artışı veya sertlik fark edildiğinde derhal bir hekime başvurulmalıdır.
Bası Yarasının Sınıflandırılması
Bası yaralarında, yaranın derinliği açısından değişik sınıflandırmalar kullanılmakla birlikte en sık kullanılan sınıflandırılmaya göre 4 evre mevcuttur.
Evre 1: Deride bastırmakla geçmeyen ve solmayan kızarıklık veya ödem vardır. Bası ortadan kaldırılır ve iyi bakım yapılırsa hasar geri dönüşümlü olup, iyileşme çoğunlukla tamdır. Erken evre olarak da adlandırılır.
Evre 2: Deri altı doku içine doğru ilerlemiş yüzeysel doku ölümü mevcuttur. Cerrahi dışı tedavilerle iyileşme sağlanabilir.
Evre 3: Deride tam kat doku ölümü vardır. Hasar deri altı dokuya inmiştir. İkincil enfeksiyon eklenirse yara zorlu hale gelir. Geniş lezyonlarda cerrahi girişim gerekebilir.
Evre 4: Hasar kemik dokusunu da içine almış veya kemiğe kadar inmiştir.
Yatak Yaralarıyla Hangi Sağlık Uzmanları İlgilenir?
Yatak yaralarıyla başa çıkma işi yaraların oluşmasını engelleme, erken fark etme ve uygun biçimde tedavi etme ile olur. Bu da iyi iletişim halinde olan bir ekiple sağlanabilir. Bu ekipte yer alan kişiler, hasta (bilinci açık ve kısıtlı da olsa hareket kabiliyeti olan hastalar), hasta yakınları, hemşireler, fizyoterapistler, cilt hastalıkları uzmanları ve plastik cerrahlardır.
Risk Faktörleri
Dış Faktörler
- Bası
- Sürtünme
- Tahriş
- Nem
İç Faktörler
- Yaşlılık
- Diyabet
- Kronik hastalıklar
- Kan basıncı
- Yetersiz beslenme
- Duyu kaybı ve hareketsizlik
- Aşırı steroid kullanımı
Yorumlar
husnu dereme 20 Temmuz 2015 üzerinde 21:04 de (Düzenle)
Sürekli yatan hastam var. vücudunda kızarıklık ve yaralar oluşmuştu. 2 hafta önce pozisyon veren havalı yatak aldım Sesan dan. bir tanıdığımız önermişti. Şimdi kızarıklıklar geçti ve yaralarda iyileşiyor. Yatalak hastası olan herkese pozisyonlu havalı yatak öneriyorum. Daha önce plastik baklava şeklinde havalı yatak kullanıyorduk işe yaramıyor. Aman dikkat plastik olanları tercih etmeyin yara yapıyor.
Yanıtla
Celil Çağlar ÖZLÜ
Celil Çağlar ÖZLÜ 18 Aralık 2016 üzerinde 03:03 de (Düzenle)
Hüsnü Dereme, merhaba. Önerileriniz için teşekkür ederiz. Ayrıca baklava tipi havalı yatak kullanılmasını ben de önermiyorum. Bu yazımı okumanızı tavsiye ederim:
Neden Baklava Tipi Havalı Yatak Kullanmamalısınız?
http://sesanltd.com.tr/neden-baklava-tipi-havali-yatak-kullanmamalisiniz/
İyi günler.
Yanıtla
sevgi altınok
sevgi altınok 23 Temmuz 2015 üzerinde 11:47 de (Düzenle)
bende hastam için boru tipi yatak aldım ve çok memnunuz
yara oluşumunu önleyen bakım ürünleride kullanıyoruz .bariyer kremler vs.
bunun için sesan bize kaliteli ürünler önerdi ve böylelikle hastamızın tedavi sürecide kaliteli oldu
Yanıtla
Celil Çağlar ÖZLÜ
Celil Çağlar ÖZLÜ 23 Temmuz 2015 üzerinde 12:39 de (Düzenle)
Sevgi Altınok,
Yatağa bağımlı hastaların yaşayabileceği en kötü durumlardan bir tanesi vücutlarında bası yarası oluşumudur. Bu nedenle vücutta oluşan yaraların tedavi süreçlerini hassasiyetle planlıyoruz. Geçmiş olsun.
Yanıtla
Sertab urasal
Sertab urasal 7 Ekim 2015 üzerinde 09:47 de (Düzenle)
Yara bakım tedavisinde lokal bölgeye oksijenli havayla iyileştirme varmış. Bunun hakkında bilgi
verebilir misiniz? sadece cerrahi ve yara bakım ürünleriyle mi tedaviyi sürdürmeli, yoksa bu gibi yöntemler işe yarıyor mu diye merak ettim araştırıyorum da.
Yanıtla
Celil Çağlar ÖZLÜ
Celil Çağlar ÖZLÜ 9 Ekim 2015 üzerinde 17:37 de (Düzenle)
Sertab Urasal,
Bahsettiğiniz tedavi şekli “topikal oksijen yara tedavisi” olarak geçmektedir. Değişken basınçlı oksijen uygulayarak yaranın iyileşmesi sağlanmaktadır. Yaranın durumuna göre seanslar halinde uygulanan bir yöntemdir. Bu konuda yakında detaylı olarak bir bilgilendirme yazısı yazacağız. Yazdığımızda sizi de bilgilendireceğiz.
Aslında yara ve yanık tedavisinde hem topikal oksijen hem de modern yara bakım metodları kullanılırsa daha çabuk sonuç alınmaktadır.
Yanıtla
Sertab Urasal
Sertab Urasal 12 Ekim 2015 üzerinde 16:36 de (Düzenle)
En kısa zamanda bu tedaviden bilgilenmek isteriz. Teşekkürler.
Yanıtla
Celil Çağlar ÖZLÜ
Celil Çağlar ÖZLÜ 15 Ekim 2015 üzerinde 10:20 de (Düzenle)
Sertab Urasal,
Teşekkürler, bizden haber bekleyiniz.
Yanıtla
Emin
Emin 28 Aralık 2015 üzerinde 10:08 de (Düzenle)
Bu hususta verdiğiniz bilgiler çok önemli çok çok teşekkür ederim.Eşime ve çocuklarımada firmanızın adını ve yerini tarif ettim ihtiyacı olanları uyarmak açısından babamda plastik baklava dilimi aldık ama işe yaramadı fakat bakım hakkındada fikrimiz yoktu maalesef
Yanıtla
Celil Çağlar ÖZLÜ
Celil Çağlar ÖZLÜ 29 Aralık 2015 üzerinde 00:03 de (Düzenle)
Emin Bey,
Teşekkür ederiz. Öncelikle geçmiş olsun. Baklava tipi yerine pozisyon aldıran havalı yatak kullanmanızı tavsiye ederim.
Yanıtla
Ekrem bulut
Ekrem bulut 25 Nisan 2016 üzerinde 02:31 de (Düzenle)
ben yaklaşık olarak 2 yıldır tekerlekli sandelye kullanıyorum. Kullandığım sandalye ergonomik olmasına rağmen ciddi anlamda yaralarımın oluşmasına neden oldu özellikle kalçamda oturmaktan kaynaklı bası yaraları meydana geldi. Bu tarz yaraları minimize etmek için hangi tarz sandalye almak gerekiyor? Acaba bu sandalyeleri SGK karşılıyor mu? ciddi anlamda yaralarım yüzünde başka sandalyeye koltuğa afedersiniz ama oturamaz duruma geldim. Bunun için yastıklar varmış onlardan mı alsam yoksa sandalyemi mi değiştirsem karar veremiyorum.
Yanıtla
Celil Çağlar ÖZLÜ
Celil Çağlar ÖZLÜ 18 Aralık 2016 üzerinde 03:01 de (Düzenle)
Ekrem Bulut, merhaba. Öncelikle geçmiş olsun. Oturmaktan kaynaklanan bası yaralarına karşı birkaç çeşit ürünümüz var. Havalı minderler sorununuzu çözecektir. Aşağıdaki sayfadan inceleyebilirsiniz:
İyi günler.