BPAP cihazları, KOAH ve akciğer kanseri gibi kronik solunum hastalıklarının yanında son dönemde görülen COVID-19 gibi solunum sistemini etkileyen her tür solunumsal hastalıkta kullanılabilir. Ayrıca, uyku apnesi tedavisi için kullanılan CPAP veya OTOCPAP (tek seviyeli pozitif solunum yolu basıncı üreten cihazlar) cihazlarına uyum gösteremeyen kişilere de uygulanabilir. İki seviyeli pozitif solunum yolu basıncı üreten cihazlara BPAP denir. Diğer adıyla Bilevel CPAP olarak da bilinir. Bu cihazlar genel olarak non-invaziv (maske ile) kullanım için geliştirilmiştir. İnvaziv, yani trakeostomi kanülü veya endotrakeal tüp vasıtasıyla kullanılan BPAP cihazları da mevcuttur. BPAP cihazı, kişi nefes alırken ve verirken farklı basınç uygular. IPAP, kullanıcı nefes alırken, EPAP ise nefes verirken cihazın uyguladığı basınç değeridir. EPAP, IPAP değerinden küçük olmalıdır. Böylece, solunum yolunda basınç farkı oluşur. Solunum hastalıklarının tedavisi için oluşan basınç farkından faydalanılır. BPAP, BPAP ST, BPAP ST AVAPS, OTOBPAP ve ASV cihazları BPAP kategorisinde yer alır. Bu cihazlar çalışma prensibi bakımından birbirine benzese de bazı solunumsal parametreler açısından farklıdır.
BPAP = Bilevel positive airway pressure = Bilevel continuous positive airway pressure = İki kademeli sürekli pozitif solunum yolu basıncı
Maske vasıtasıyla uygulanan BPAP cihazları genellikle, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), akut ve kronik solunum yetmezliği, pnömoni ve astım gibi rahatsızlıkların tedavileri için kullanılır. Maske uygulamasına “non-invaziv” adı verilir. Trakeostomi kanülü veya endotrakeal tüp gibi vücut içine yerleştirilen medikal ürünlerle yapılan uygulamaya ise “invaziv” adı verilir. Non-invaziv BPAP cihazlarında 4-5 çeşit solunumsal parametre varken, invaziv olanlarda daha fazla parametre mevcuttur. Ayrıca BPAP, sadece bir cihaz çeşidi olarak algılanmamalıdır. Aslında bir solunum modunu ifade eder. BPAP dışında farklı bir solunum modunu ihtiva etmeyen cihazlara BPAP cihazı adı verilir.
Hekimlerin BPAP cihazlarıyla uygulanacak tedaviye karar vermesinde birkaç önemli husus rol oynamaktadır. Bunlardan birincisi, bazı hastaların sürekli olarak uygulanan yüksek basınca uyum sağlayamıyor olmasıdır. Özellikle CPAP cihazlarıyla tek seviyeli şekilde 12 cmH2O ve üzeri basınçlar uygulandığında bazı hastalar rahat şekilde nefes alamamaktadır. Bu nedenle CPAP veya OTOCPAP yerine BPAP cihazları tercih edilebilir. İkinci husus, yüksek basınç sebebiyle sadece nefes alırken değil nefes verirken de sorun yaşanmasıdır. Buna, ekspirasyon zorluğu adı verilir. Üçüncüsü, KOAH gibi tıkayıcı nitelikte olan akciğer hastalıklarıdır. Bu tip hastalıklarda nefes alırken ve verirken farklı basınç uygulamasına ihtiyaç duyulur. Dördüncü husus ise, obezite gibi bir hastalık nedeniyle gelişen hipoventilasyon sendromudur.
Non-invaziv BPAP cihazları özellikle KOAH gibi akciğer hastalıklarının tedavisinde kullanılır. Bazı uyku apnesi hastalarında aynı zamanda KOAH da görülmektedir. Böyle bir durumda, CPAP veya OTOCPAP yerine BPAP cihazları tercih edilir. Aynı zamanda oksijen yetersizliği varsa BPAP cihazlarının yanında oksijen konsantratörü kullanmak gerekebilir. Tüm bu cihazlar ve aksesuarları uzman hekim önerileriyle kullanılması gereken tıbbi ürünlerdir. Bunların, hekim dışı önerilerle kullanılması insan sağlığı üzerinde riskler oluşturabilir.
BPAP cihazlarının 5 çeşidi vardır:
- BPAP Cihazı
- BPAP ST Cihazı
- BPAP ST AVAPS Cihazı
- OTOBPAP Cihazı
- ASV Cihazı
Oksijen, üst solunum yollarından geçer ve akciğerlere ulaşır. Akciğerlerin en uç kısmında bulunan alveollerde (hava keseciklerinde), kan hücresinde bulunan hemoglobine tutunmuş karbondioksit ile oksijen yer değiştirir. Sonrasında karbondioksit, akciğerlerden dışarı atılır. Bu döngü vücuttaki birçok sistemin sağlıklı çalışmasını sağlar.
Karbondioksit gazının solunumda hayati bir yeri vardır. Kişide solunumsal problemler varsa, kan hücrelerinden alveollere geçemeyen karbondioksit gazı kanda kalmaya devam eder. Bu durumda, hücreler dokulara yeteri kadar oksijen gazı taşıyamaz. Dokulara yeterli oksijen gitmediği zaman sağlık sorunları oluşmaya başlar.
Hastanın durumuna göre, BPAP çeşidi ve solunumsal parametreler hekim tarafından belirlenir. Bu cihazlar, özellikle vücudunda karbondioksit miktarının düşürülmesi gereken kişiler içindir. Cihaz hastaya uygulanır ve solunum yollarında oluşturulan basınç farkı sayesinde karbondioksit gazı vücuttan dışarı atılır. Böylece, vücuda alınan oksijen gazı, karbondioksiti salan kan hücreleri vasıtasıyla dokulara iletilir.
Cihazlar çalışma prensibi bakımından birbirine benzese de bazı solunumsal parametreler açısından farkları vardır. BPAP çeşitlerinin tümü iki seviyeli sürekli pozitif solunum yolu basıncı üreten cihazlardır. İki seviyeli demek IPAP ve EPAP basınçlarını ifade eder. IPAP, nefes alma esnasında solunum yolunda oluşan basınçtır. Bazı cihazlarda “Pi” olarak belirtilir. EPAP ise, nefes verme esnasında solunum yolunda oluşan basınçtır. Bazı cihazlarda “Pe” olarak belirtilir.
IPAP = Inspiratory positive airway pressure = İnspiratuar solunum yolu basıncı
EPAP = Expiratory positive airway pressure = Ekspiratuar solunum yolu basıncı
BPAP cihazlarında IPAP ve EPAP eşit değerde ayarlanırsa solunum modu CPAP’a dönüşür. CPAP’ın anlamı, tek seviyeli sürekli solunum yolu basıncıdır. Örneğin, IPAP ve EPAP parametrelerinin her ikisi de 10 cmH2O ayarlanırsa, uygulama basıncı tek seviyeli olur.
BPAP cihazlarında (BPAP S cihazlarında) solunumsal parametre olarak IPAP ve EPAP yer alır. BPAP ST cihazlarında ise IPAP ve EPAP’a ek olarak rate ve I/E parametreleri mevcuttur. Rate parametresinin diğer bir adı da frekanstır. Dakikadaki solunum sayısını ifade eder. I/E parametresi ise nefes alma süresinin nefes verme süresine oranı olarak ifade edilebilir. Bazı cihazlarda I/E yerine I/T kullanılır. I/T ise, nefes alma süresinin, toplam solunum süresine oranıdır. BPAP ST cihazları BPAP cihazlarına göre daha fazla solunum parametresi içerir. Bu durum BPAP ST cihazlarının hastanın solunumunu daha çok kontrol altında tutabilmesini sağlar.
I/E parametresi, inspirasyon süresinin, ekspirasyon süresine oranıdır. Sağlıklı bir yetişkinde I/E oranı genellikle 1/2’dir. I/T parametresi ise, inspirasyon süresinin, toplam solunum süresine oranıdır. I/T veya diğer bir ifadeyle I/(I+E) olarak belirtilebilir. İnspirasyon süresinin, inspirasyon ve ekspirasyon sürelerinin toplamına oranıdır.
I/E = Inspiratory time/expiratory time = Nefes alma süresi/nefes verme süresi = İnspirasyon süresi/ekspirasyon süresi
I/T = Inspiratory time/total time = Nefes alma süresi/toplam solunum süresi = İnspirasyon süresi/toplam solunum süresi
Yatış pozisyonu, uyku evresi, obezite, göğüs duvarı patolojisi veya nöromusküler hastalıklar solunum esnasında ihtiyaç duyulan hava hacmine ulaşmayı engelleyebilir. Hastanın hacimsel olarak solunum desteğine ihtiyacı olduğu durumlarda BPAP ST AVAPS cihazları kullanılabilir. Bu cihazlar basıncı arttırarak veya azaltarak hedeflenen hacimdeki havayı hastaya verir. IPAP, EPAP, rate ve I/E parametrelerine ek olarak “volume” yani hacim parametresi cihaz üzerinden ayarlanabilir.
AVAPS = Average volume assured pressure support = Ortalama hacim garantili basınç desteği
BPAP veya BPAP ST kullanması gereken ancak yüksek basınca uyum gösteremeyen hastalarda OTOBPAP kullanılabilir. OTOBPAP cihazlarında IPAP ve EPAP basınçları için alt ve üst limitler ayarlanabilir. Böylece nefes alma ve nefes verme safhaları için farklı basınç aralıkları ayarlanmış olur. Cihazlar IPAP basıncını da EPAP basıncını da limitler dahilinde hastanın o anki ihtiyacına göre değişken şekilde uygulayabilir. Yüksek basınca uyum gösteremeyen hastalarda kullanılabildiği gibi yatış pozisyonu veya uyku evresi nedeniyle değişken basınçlara ihtiyaç duyan hastalarda da kullanılabilir.
Solunumun en az 10 saniyeden fazla durmasına apne, solunum derinliğinin artmasına hiperpne ve solunum derinliğinin azalmasına da hipopne denir. Solunum derinliği önce giderek artıyorsa daha sonra giderek azalıyorsa ve sonunda duruyorsa ve bu solunumsal döngü tekrarlanıyorsa buna Cheyne-Stokes solunumu denir. Kalp yetersizliği hastalarında sıkça Cheyne-Stokes solunumu ve santral uyku apne sendromu görülebilir. Bu tip hastaların tedavilerinde kullanılan BPAP cihazlarının değişken basınç ihtiyacını karşılayabilmesi gerekir. Gereksiz yere uygulanacak yüksek basınç daha çok apneye sebebiyet verebilir. Bu nedenle hastanın ihtiyaç duyduğu basınç cihaz tarafından en düşük seviyede uygulanmalıdır. Bunu sağlayabilen BPAP cihazı ise ASV (adaptif servo ventilasyon) adı verilen cihazdır.
BPAP uygulaması, non-invaziv (maske ile) olarak yapıldığında genellikle ora-nazal yani ağız-burun maskeleri kullanılır. Bazı durumlarda nazal (burun) veya total face (tüm yüz) maskeleri kullanılabilir. Nazal maske kullanılacaksa, hava kaçağı olmaması için, hastanın ağzını kapalı tutması gerekir.
Hangi maske çeşidinin kullanılması gerektiği yapılan testlerden sonra doktor tarafından belirlenir. PAP maskeleri burun yastıkçıklı maske, nazal kanül, nazal maske, oral maske, ora-nazal maske, tüm yüz maskesi olmak üzere 6 çeşittir. BPAP cihazları bu maske çeşitlerinin hepsiyle kullanıma uygundur. Burada önemli olan hekimin hangi çeşit maskeyi önereceğidir.
Hastanın BPAP tedavisine uyumu için gereken en önemli faktörün maske çeşidi olduğu unutulmamalıdır. Ayrıca maskenin tasarımı, boyutu ve üretilirken kullanılan malzeme çeşidi gibi özellikler de tedavi sürecini olumlu veya olumsuz şekilde etkileyebilir.
Yorumlar
Ercan - 25 Nisan 2016 02:02
Eşim koah hastası ve aynı zamanda uyku apnesi sorunu da yaşıyor. Hastanede kaldığı dönemde bu tarz bir cihaza bağlanmıştı. Evimizde bu tarz cihaz bulunmuyor kimi zaman ciddi olarak uykuda nefesinin duracağını düşünmekten ben uyuyamıyorum. Tedavi sonrası durumu çok daha iyi fakat eve bu tarz bir cihaz alsak acaba tedavisinde yardımcı olur mu? Koah ile oldukça başarılı bir şekilde mücadele ettik ama uyku apnesi hala bir sıkıntı olarak duruyor. Doktor vermediği halde bu tarz cihazlar almak doğru olur mu?Ya da önce doktor ile mi konusmam gerekiyor? bilen arkadaşlar varsa ve yardımcı olursa sevinirim?
Celil Çağlar ÖZLÜ - 26 Nisan 2016 00:18
Ercan, merhaba. Doktor önerisi olmadan bu cihazları kullanmanız doğru olmayacaktır. Doktorunuz hastanıza uygun olan cihazı ve basınç değerlerini belirlemeli. Öncelikle hekiminize başvurmanızı öneriyorum. Sonrasında size detaylar konusunda yardımcı olabiliriz.
Cüneyt Yılmazer - 24 Mayıs 2020 13:09
Hastanelerin Göğüs hastalıkları servisine müracaat ederek doktora durumunuzu anlatın. Size uyku kliniğinden randevu verecektir. Orada hastanın değerleri 1 gece takip edilecek ve bu tarz bir cihaz rapor edilecektir. Burada hastanın uykuda ki nefes durması durumlarına göre uygun basınçlar belirlenecektir. Bu değerler klinik ortamda belirlenmeksizin kendinizce belirlenerek kullanılması hastayı ciddi derece tehlikeye atar.
Sesan - 25 Mayıs 2020 17:14
Cüneyt Yılmazer, merhaba. Yorumunuz ve bilgilendirmeniz için teşekkür ederiz.
Nesrin Filidis - 19 Mart 2018 13:15
İleri derece Koah rahatsızlığımız var.Hastam genelde oksijene bağlı , oksj.konsantratörünü 2 de kullanıyoruz Philips respironics kullanıyoruz Taşınabilir cihazlar bizim için uygunmudur???
Celil Çağlar ÖZLÜ - 19 Mart 2018 14:49
Nesrin Filidis, merhaba. Öncelikle geçmiş olsun. Büyük ihtimalle Philips Respironics Everflo ev tipi oksijen konsantratörü kullanıyorsunuz. Hastanız için taşınabilir bir cihaz tercih edebilirsiniz. Burada önemli olan alacağınız taşınabilir cihazın kapasitesidir. Diğer bir husus ise hastanın günde kaç saat oksijen kullandığıdır. Ayrıca oksijenden ne kadar süre ayrı kalabiliyor? Bu bilgileri de iletebilirseniz daha doğru yanıtlar verebilirim.
Nesrin Filidis - 19 Mart 2018 22:30
Öncelikle çok teşekkürler, gece sürekli oksijen kullanıyor gündüz bazı saatler ara veriyor. Ancak gün gün değişebiliyor Hava basıncı veya yemek çok az yemesine rağmen sıkıntı yaratıyor ileri bir koahımız var
Celil Çağlar ÖZLÜ - 20 Mart 2018 23:49
Nesrin Filidis, merhaba. Hastanız tahminimce en az 17 saat oksijen cihazı kullanıyor. KOAH’ın da ileri derecede olduğunu göz önünde bulundurursak pulse dose sistemiyle çalışan taşınabilir oksijen konsantratörünü yaklaşık 30 dakika kadar sorunsuz kullanabilir diye düşünüyorum. Sonrasında solunum sıkıntısı yaşamaya başlar. Sürekli oksijen akışı sağlayan bir cihaz tercih etmeniz daha doğru olur. Ayrıca taşınabilir özellikteki alüminyum tüpleri de kullanabilirsiniz.
Birol Dizdar - 27 Eylül 2021 10:09
Uyku apnesi olan hastalara yardım etmek istiyorum. faydalı olabilirsem sevnirim. uyku Doktorların dahi cavap veremediği konulardaki sorularınızı bekliyorum.
Sesan - 28 Eylül 2021 13:11
Birol Dizdar, merhaba. Desteğiniz için teşekkür ederiz.
Birol Dizdar - 27 Eylül 2021 11:29
Tedavi amacıyla verilen Bipapst cihazında çok fazla oluşan hipopnelerin nedenini doktorlar açıklayamadılar.Bunun üzerine 15 yıldır uyku konusunda deneyimi olan ben frekansı sıfırlayarak hipopneleri kaldırdım.AHİ değeri de buna bağlı olarak sıfıra ve çoğu zamanda 1 in çok altına düştü. Bu durumu chaz satan çok tecrübeli bir kişiye bildirdiğimde bipapst modunda frekansı kaldırdığımda cihazın bipaps moduna döndüğünü söylediler.Ancak sorun burada kendini gösterdi.Bipapst cihazının frekansını kaldırdığ zaman oluşan değerler doğrudan bipaps modunda cikan değerlerle aynı olması gerekmezmi? gerekirse bende bipaps modunda çalıştığında yüksek AHİ değerleri çıkıyor.Bunun sebebi ne olabilir?
Sesan - 1 Ekim 2021 12:20
Daha yüksek basınçta tedavi gerektiren solunum hastalıklarında BPAP ST cihazı kullanılır. Hasta eğer spontan solunum ve tetikleme gücü yeterli değilse ve uyku ile ilişkili olan bir akciğer hastalığı mevcutsa ST serisine ihtiyaç vardır. BPAP S ve BPAP ST cihazları amaç ve özellik bakımında hemen hemen aynıdır. İkiside poztif yönde hava yolu üretir ve iki kademelidir. Fakat, ST spontan solunumun azalmasına izin vermez.
Bunun nedeni ise, I/E ve frekans parametrelerinin ayarlanabilir özelliğe sahip olmasıdır. Kişi nefes alırken ve verirken farklı basınçlarda bu eylemi yapar. BPAP ST, bu farklılıklara göre basınç uygular. BPAP S ile en önemli farkı budur. S cihazı sabit basınçlı, ST cihazı ayarlanabilir basınçlıdır.
Birol Dizdar - 1 Ekim 2021 16:41
Sorduğum ve öğrenmek istediğim bilginin karşılığı olarak verilen açıklamadan size anlatmamda anlaşılmaz bir hatam olduğu kanaati edindim.
Gökay Özkan - 28 Nisan 2022 19:47
Hocam merhaba iyi günler 23 yaşında akciğer hastalığı kistik fibrozis hastasıyım hastalığım dolayısıyla evde bipap st kullanmaktayım son 4-5 gündür nedense fazla yürüyemiyor hareket edemiyorum bipapı normalde gündüzleri 3 geceleri 6 saat alıyorken bu aralar daha çok takıyorum ve takmama rağmen cihazdan çıktığımda nedense bi rahatlama olmuyor oksijenle beraber almaktayım sizce bu kadar çok cihaza takmama rağmen niçin nefesimde rahatlama olmuyor fikriniz nedir yanıtlarsanız sevinirim
Sesan - 29 Nisan 2022 11:04
Gökay Özkan, merhaba. Bu durum hakkında doktorunuza danışmanızı tavsiye ediyoruz. Sağlıklı günler dileriz.