Demans, zihinsel yeteneklerin bozulmasıyla oluşan hastalıkların hepsine verilen genel bir isimdir. Halk arasında bilinen adı bunamadır. Alzheimer ise bir demans çeşididir. Ancak her demans, Alzheimer değildir. Alzheimer çoğunlukla unutkanlık, davranış bozukluğu ve kafa karışıklığı ile başlayan ve ilerleyen evrelerde demansa neden olan önemli hastalıklardan biridir. Alzheimer hastaları başlangıçta kompleks işleri daha sonraki dönemlerde ise basit işleri yapmakta zorlanabilir. Hastada davranış ve kişilik değişiklikleri oluşabilir. Demans, genellikle 50 yaşın üzerindeki kişilerde ortaya çıkar ve çoğu kez yavaş ilerler. Beynin bilgi, davranış ve gündelik yaşamı sürdürme konularında gösterdiği yetersizlikler ile karakterizedir. Demansın en önemli belirtisi unutkanlıktır. Dil, beceri ve yönelim gibi konularda yaşanan yetersizlikler, kişilik değişimleri ve bağımsızlığı yitirme diğer belirtilerdendir. Demansa neden olan hastalıkların bazıları kalıcı ve ilerleyicidir. Bazıları ise tedavi ile düzelebilir. Hastanın ihtiyaçlarına bağlı olarak bakım süreci de değişkenlik gösterir.
Demansta, arka planında ne olduğu tam olarak bilinmeyen belirtilere dayanarak konan tanı söz konusudur. Alzheimer hastalığında ise durum biraz daha farklıdır. Belirtilerin arkasındaki nedenler tam olarak bilinebilir. Ayrıca Alzheimer, tersine döndürülemez ve tamamen iyileştirilemez. Hastalığın gelişimi sadece yavaşlatılabilir. Buna karşın bazı demans türleri ise iyileştirilebilir. Alzheimer ile demans arasındaki en büyük farklar bunlardır.
Demans Nedir?
Daha çok ileri yaşlarda beyin fonksiyonlarının zayıflamasıyla ortaya çıkan “demans”, beyinde yer alan bilgi, beceri, tecrübe, davranış ve günlük yaşantıyı sürdürme konularında göstermiş olduğu faaliyetin akamete uğramasını ifade eder. Bir bilginin unutulması, demans hastalığının varlığına tek başına işaret etmez. Tanının konulmasında dikkat edilen hususlar kişinin hafıza kaybıyla beraber, konuşma, yazma ve giyinme gibi faaliyetlerini de yapamıyor olmasıdır.
Demansı sadece hafıza kaybı olarak nitelendirmek yanlıştır. Kişinin günlük hayatında yer alan fonksiyonları yerine getirememesi, demansın en büyük özelliğidir. Bu hastalık, giyinme, yeme, içme, konuşma ve okuma gibi günlük ihtiyaçların karşılanamayacak duruma gelmesini ifade eder. Kişi adresleri bulamaz, konuşamaz, içe kapanmaya ve hayaller görmeye başlar. Bunlar, demans hastalığının önemli belirtileri arasında yer alır.
Alzheimer Nedir?
Alzheimer hastalığı demansın en yaygın sebeplerinden biri olarak kabul edilir. Nöronların içinde ve dışında belirli proteinlerin birikmesi sonucu oluşur. Başlangıçta basit unutkanlıklarla oraya çıkan hastalık, zamanla ilerler ve hastanın yakın geçmişte yaşadığı olayları unutmasına ve aile fertlerini dahi tanımamasına kadar ilerleyebilir. Tüm demans çeşitlerinin yaklaşık %60’ı Alzheimer’dan kaynaklanır.
Yaşlı kişilerde hafif unutkanlığın yaşanmış olması, Alzheimer’ın başladığını göstermez. Her insanın ilerleyen yaşlarda zihin fonksiyonlarında azalma olur. Bu nedenle unutkanlığın normal düzeyde olması, Alzheimer hastalığının başlangıcı sayılmaz. Ancak, bu kişilerin gelecekte bu hastalığa yakalanmayacaklarını söylemek de mümkün değildir.
En yaygın şekilde görülen Alzheimer belirtileri, bilinç bulanıklığı, ortama adapte olmakta zorlanma, bilinen yerlerde kaybolma, konuşma ve dil becerilerine ilişkin sorunlar, saldırganlık, arkadaşlardan ve aile fertlerinden olağan dışı taleplerde bulunma, çevreye karşı şüphe duyma, halüsinasyon görme, motivasyon ve öz saygı düşüklüğü, günlük aktiviteler için yardım ihtiyacı, kaygı ve depresyon gibi durumlardır.
Demans ve Alzheimer İçin Tedavi Mümkün Müdür?
Demans hastalığına yakalanmanın nedenleri uzmanlarca incelendikten sonra, gerekli tedavi için reçete hazırlanabilir. Ama bazı nedenlerin ortadan kaldırılamaması, demansı çözümsüz bırakmaktadır. Eğer tiroid bezlerinden dolayı ortaya çıkan bir rahatsızlık söz konusuysa veya beyinde sıvı birikmesi nedeniyle yaşanan bir hastalıktan bahsediliyorsa, müdahale edilebilir. Alzheimer kaynaklı demansta ise, hastalık sadece yavaşlatılabilir. Beyinde gerçekleşen hücre ölümlerinin durdurulması veya geri alınması mümkün değildir ama yavaşlatılması mümkündür.
Günlük hayatın olumsuz şartlarından dolayı yaşanan stres ve depresyonun verdiği zarar, beyin kimyasının bozulmasına neden olabilir. Bu durumda yaşanan unutkanlık geçicidir. Bazı kişiler, depresyondan veya stresten kaynaklanan unutkanlık veya dikkatsizlik durumlarını demans ve Alzheimer ile karıştırabilir. Halbuki bu durumların sebebi daha farklıdır.
Demans ve Alzheimer Hastalarının Bakımı Nasıl Olmalıdır?
Hastalıkların başlangıç, orta ve ileri olmak üzere tüm dönemlerinde, hastaların çoğu evde bakılabilir. Ülkemizde %90’a yakın oranda Alzheimer hastası evde bakılmaktadır. Evde bakılan ve ailesi ile iletişimde olan hastaların davranışlarında olumlu değişiklikler görülür. Eğer hastanın davranışları kontrol edilemeyen seviyedeyse, kendisine ve çevresine zarar verme riski yüksekse veya Alzheimer ile birlikte farklı hastalıkları mevcutsa ve bu hastalıklar hastanın evde bakılabilmesine olanak tanımıyorsa, hastanın klinik ortamında tedavi altına alınması daha doğru olur.
Hastanın bilinci açıksa ve yatağa bağımlı değilse gerekli kişisel temizlik işlemleri banyoda normal şekilde yapılabilir. Hastanın dengesini kaybetme riski varsa banyo duvarlarına tutamaç yaptırılabilir. Hasta ayakta duramayacak gibiyse banyoda kullanılabilen su geçirmez tekerlekli sandalyeler kullanılabilir. Eğer yatağa bağımlı ise, ağız bakım seti, hasta altı temizleme robotu, hasta bezi, hasta külodu, hijyenik banyo lifi, ıslak mendil, hasta yıkama seti, hasta yıkama çarşafı, hasta taşıma lifti, saç yıkama seti, perine bölgesi temizleme mendili, vücut pudrası, vücut temizleme mendili, sürgü-ördek, yara bakım kremi, yara bakım solüsyonu ve yatak koruyucu örtü (serme bez) gibi medikal ürünlerle hastanın ihtiyaçları giderilebilir ve öz bakımı yapılabilir. Hasta bakımında kullanılan tıbbi cihazların ve medikal ekipmanların hem yeni olanları hem de ikinci el olanları hastanın ihtiyaçları belirlendikten sonra tedarik edilmelidir.
Yorumlar
Kerim - 4 Mayıs 2016 17:07
Alzheimer hastalığından korunmak için özellikle aklı çalıştıracak bulmaca ve benzeri işlerin yapılmasını öneriyor doktorlar.
Aynı özellik demans konusunda da etkili oluyor mu acaba.
Bir de bazı durumlarda genetik yatkınlığın bu tarz hastalıklara neden olduğunu söyleyen birçok teori var. Bu anlamda eğer hem anne ve babanızda Alzheimer hastalığı varsa bulmaca çözmek yine de bir işe yarar mı acaba? Açıkçası bu olayı çok merak ediyorum. Yani genel olarak bu tarz genetik rahatsızlıklar ile mücadelenin bir yolu var mı?
Sesan - 5 Mayıs 2016 14:44
Kerim, merhaba. Bu hastalıklar için tavsiye edilen hiçbir etkinlik hastalığı bitirmeye yönelik değildir. Bulmaca veya kitap okuma gibi öneriler, hastalığın ilerleyişini yavaşlatma ve kişinin unutma sıklığını azaltmayı sağlar.
İHSAN ALTUĞ - 23 Ocak 2021 23:54
Tamam çok karamsar bir tablo olacak kabul ediyorum. Ama şunu da belirtmek istiyorum. Son dönemde bilem çevreleri bu hastalık ile ilgili tedavi ve araştırmaları parasal sebepler ile sıfırladılar. Ve tabi ki tüm dünyanın ve kendi ayaklarını kırdılar. Çünkü tüm dünyada an itibarıyla kayıtlı olduğu ifade edilen 100.000.000 ( gerçek olan sayı bunun kesinlikle çok daha üzerindedir.) kişinin bu hastalığa yakalandığından ve/veya iyileştiğinden bahsedilir. Hadi size bir soru bu insanlar gerçekten de iyileştiler mi? Covid 19 ile gerçekleşen oksijen seviyesindeki veya sedasyonundaki azalma en çok hangi organı etkiler. Tebrikler bildiniz tabi ki beyin. Yani bu hastalığı geçiren insanların beyin hücrelerinin kesinlikle olumsuz olarak ve her aşamada etkilendiğinin ve beyin hücrelerinde bir yıkımın gerçekleştiğinin kabulü gerekir. Hadi o zaman alzheimer hastalığına gidelim neden bu hastalık oluşur? Tabi ki cevap beyin hücreleri. ve beyin hücrelerindeki yıkım. O zaman kayıtlara geçen 100.000.000. kişinin (ve kayıt dışı olarak bunun kat ve kat fazlası var) bu hastalığın erken süreçte ve yaşta pençesine düşeceğinin kabul etmeliyiz Bu sürç ile ve hastalıkla karşılaşma muhtemelen 50 li yaşlardan sonra gerçekleşmeye başlayacak Yani artık alzheimer de 70-80 li yaşlardan söz etmeyeceğiz 50 yaşlardan bahsedeceğiz Tehlikenin farkında mısınız? Biraz über fantastik bir konuya da temas etmek gerekirse anlı şanlı kahinlerin tümünün dünyada bir hastalık salgından bahsettklerini hepimiz biliriz Bu da Yaşayan ölülerdir. O zaman şunu da bilirsiniz Alzheimer hastaları. Birer yaşayan ölüdür. Tedbir almak için Yarın Çok Geç Olacak
Sesan - 24 Ocak 2021 17:46
İhsan Altuğ, merhaba. Görüşlerinizi bizimle paylaştığınız için teşekkür ederiz.