Fobi Nedir? Tedavisi ve Tanısı Nasıl Olur?
Fobi, bir kimsenin herhangi bir tehlikeli ya da çok az tehlikeli faaliyet durum ve olaya aşırı tepki vermesi durumu bulunduğu ortamdan kaçmasına neden olabilecek denli korkmasına aşırı endişeli olmasına sebep olacak bir tür anksiyete bozukluğu da denilebilir. Kişi üzerinde kalıcı ve kimi zaman mantıksız denilebilecek bir korku bırakan aşırı sinirli ve tepkili bir duruma fobi denilebilir.
Fobi kişiler üzerinde çeşitli şekillerde kendini gösterebilir. Bu kimi zaman bir nesneden korkma kimi zaman bir faaliyetten kimi zaman bir durumdan kimi zaman da ortada hiçbir şey yokken bu görülebilir. Bu yüzden bir fobisi olan kişiler kontrollerinde olmayan bu durumun aslında çok mantıksız ve gereksiz olduğunu bilirler ancak bu durumun üstesinden gelemezler. Fobinin çeşitlerine değinecek olursak bunların başında hayvanlardan kaynaklanan fobiler, belirli bir durumdan kaynaklanan fobiler, çevreden kaynaklanan fobiler, kan gibi yaralanma gibi durumlardan kaynaklanan fobiler ve diğer şeylerden kaynaklanan fobiler olarak sıralayabiliriz. Hayvan fobileri en özel olarak bilinen yaygın da denilebilecek fobilerin başında gelir. Buna örnek olarak da örümcek yılan böcek vb hayvanlar verilebilir.
Aşırı korkma ve olağandışı tepki durumu da görülür. Diğer bilinen ve yaygın fobilerden durumsal fobileri örnek olarak kapalı ortamda bulunma fobisi kalabalık ortam fobisi (toplu taşıma vb yerlere girememe durumu) asansör fobisi uçağa binememe arabaya binememe , arabayı sürememe tünellere girememe köprüden geçememe gösterilebilir. Doğal ve çevreden kaynaklanan fobilere örnek verecek olur isek sudan korkmak karanlıktan korkmak yükseklik korkusu vs. bunları sayabiliriz. Bir yaralanma durumunda kana bakamama iğneden korkma enjeksiyondan korkmaya da fobi denilebilir. Örneğin reğişik fobilere palyaçodan korkma düşme korkusu asla yalnız başına kalamama olarak gösterebiliriz. Yalnız bir kişi illa tek bir fobiye sahip olacak diye bir şey yoktur, birden fazla fobisi olabilir. Eğer dikkat edilecek olunursa fobide hep bir korku sorunsalı ve bir aşırılık durumu söz konusudur. Bir diğer ve yaygın bir fobi olarak nitelendireceğimiz fobi ise sosyal fobidir. Sosyal fobi; sosyal ve kalabalık ortamlarda utanma, başkaları tarafından olumsuz yönde eleştirilmekten, küçük düşmekten ve aşırı korkma hali ve bu korkular nedeniyle bu ortamlara girememe veya bu ortamlardan yoğun kaçınma kaçma eğilimine sahip olma bunaltı ve kaygı bozukluğu olarak çok kısa tanımlanabilir. Sosyal fobi başkaları tarafından yargılanma korkusundan diğerleri önünde gülünç duruma düşmeden ya da aşırı çekingenlikten çok daha fazlasını içerir. Sanılanın aksine sosyal fobi tedavi edilebilir (curable) bir hastalıktır.
Bu rahatsızlığa Bilişsel ve Davranışçı terapi uygulanabilir ayrıca psikoterapi yanında ilaç tedavisi ile aile ve grup tedavisi uygulanır ise başarı oranları yüksek olacaktır. Fobinih fiziksel belirtileri kişilerde kendini şu şekilde kendini gösterebilir. Aşırı kaygılı ve endişeli olma bulantı titreme baş dönmesi nefes darlığı bayılma hissi terleme gibi ya da o ortamdan kaçma sinirlilik hali çocuklarda ise ağlama halinde belirtiler verebilir. Fobiler toplumda % 3 ila % 12 gibi bir oranra seyreder. Çocuklarda görülen fobiler zamanla geçebilir. Zaten fobinin görülme sıklığı yetişkin bireylerde daha fazladır. Özellikle kadınlarda bu oran daha yüksek iken erkeklerde bu oran daha azdır. Ama fobi hen yaşta görülebilen bir şey olduğu unutulmamalı ve gözden kaçırılmamalıdır. Yetişkin bireylerdeki fobiler aniden ortaya çıkabilir ve çocuklukta başlayan fobilere göre kalıcılık durumu daha yüksek bir orandır. Fobilerin zamanla yok olma oranı % 20 gibi çok düşük bir orandır.
Fobiye neden olan şeyin ne olduğu tam olarak bilinemese de bu rahatsızlığa önceden yaşanan travmatik tehlikeli bir olaya maruz kalmanın büyük ölçüde neden olduğu tahmin ediliyor.