Hastalarda uygulanan aspirasyon işlemi için açık ve kapalı olmak üzere iki çeşit yöntem vardır. Aspirasyon işlemleri, aspirasyon kateterleri vasıtasıyla yapılır. Her iki yöntem için de cerrahi aspiratörler kullanılabilir. Cihazlarla yapılan aspirasyon dışında hastanelerde duvara monte edilmiş ve merkezi sisteme bağlı vakum modüllerinin de kullanılması mümkündür. Kapalı sistem aspirasyon işleminde hastanın dışarıdan enfeksiyona maruz kalma riski oldukça azalır. Eğer hastanın vücudunda enfeksiyon bulunuyorsa hastaya müdahale eden kişilere bulaşması (kontaminasyon) riski ise neredeyse ortadan kalkar. Kapalı sistem aspirasyon işlemlerinde kapalı sistem aspirasyon kateterleri kullanılır. Açık sistem aspirasyon işlemlerinde ise açık sistem aspirasyon kateterleri kullanılır ve enfeksiyon riski kapalı sistem uygulamalarına göre daha yüksektir. Kontaminasyon ve enfeksiyon risklerinin farkı dışında her iki aspirasyon yönteminin de avantajları ve dezavantajları vardır.
Her iki yöntemin de avantajlarının ve dezavantajlarının bilinmesi, hastaların ihtiyaçlarına göre hangisinin kullanılacağı konusuna ışık tutmaktadır. En basit örnekle, açık sistem aspirasyon kateteri, paketi açıldıktan sonra havayla temas eder ve 1 defa kullanılabilir. Kapalı sistemde ise ürün 72 saate kadar defalarca kullanılabilir. Sonrasında yenisi ile değiştirilmesi gerekir. Ayrıca açık sistemde enfeksiyon riski yüksekken, kapalı sistemde çok düşüktür. Çünkü kapalı sistemde, aspirasyon kateteri koruyucu bir kılıf içerisinde bulunur ve hava ile temas etmez.
Hastanın sağlığı ve uzun dönem maliyetleri açısından değerlendirilirse kapalı sistem aspirasyon kateterlerini kullanmak daha mantıklıdır. Hastadaki enfeksiyon maliyetleri, hemodinamik durum ve oksijenasyon gibi konular düşünüldüğünde doğru seçimin kapalı sistem olduğu görülür.
Trakeostomi, nefes alamayan kişilere uygulanabilen ve solunum yolunun açılmasını sağlayan cerrahi bir işlemdir. Nefes borusunun (trakenin) 2. ve 3. veya 3. ve 4. kıkırdak halkaları arasından bir delik açılarak uygulanır. Açılan deliğe trakeostomi kanülü adı verilen medikal ürün takılır. Endotrakeal tüp ise solunum sıkıntısı yaşayan hastalara ağızdan veya burundan uygulanabilir. Böylece solunum yolunun açılmasını sağlar. Tüp, ağızdan veya burundan geçirilerek nefes borusuna yerleştirilir. Bu işleme entübasyon işlemi, bu işlemin uygulandığı kişiye ise entübe hasta adı verilir. Trakeostomi kanülü veya endotrakeal tüp uygulamaları invaziv yöntemlerdir. Solunum yolunun içerisine kanül veya benzeri aparatlar ile girerek yapılan uygulamalara invaziv solunum uygulamaları denir. Bu tip ürünleri kullanan hastalarda biriken sıvıların vücuttan atılabilmesi için de aspirasyon işlemine ihtiyaç duyulabilir.
Kapalı sistem aspirasyon kateterleri evde veya hastanede tedavisi devam eden hastalarda kullanılabilir. Bu ürün piyasada, kapalı devre aspirasyon kateteri, kapalı devre aspirasyon sondası, kapalı aspirasyon kateteri veya kapalı aspirasyon sondası olarak da bilinir. Yetişkin, pediyatrik ve yenidoğan hastalarda kullanmak üzere farklı uzunlukta ve kalınlıkta çeşitleri vardır. Kolay ayırt edilebilmesi için değişik renklerde ve farklı referans kodlarıyla üretilmiştir.
Açık veya kapalı sistem aspirasyon kateterlerinden hangisinin kullanılacağı verilen sağlık hizmetlerinin de kalitesini etkilemektedir. Hastanın sağlığı ön planda tutulursa kapalı sistem aspirasyon kateterlerinin tercih edilmesi gerekir. Hasta mekanik ventilatöre bağlıysa kapalı sistem kateterler sayesinde ventilasyon işlemi kesilmeden ve hasta cihazdan ayrılmadan rahatlıkla aspirasyon işlemi yapılabilmektedir. Bu sayede hastanın oksijen saturasyonunda ve nabzında fazla bir değişim olmamaktadır. Dolayısıyla aspirasyona bağlı gelişen hipoksemi, hipotansiyon ve kardiyak aritmi gibi komplikasyonların gelişme riski de azalmaktadır.
Aspirasyon Nedeniyle Gelişebilecek Komplikasyonlar
- Hipoksemi
- Bradikardi
- Taşikardi
- Hipotansiyon
- Hipertansiyon
- Kardiyak aritmi
- Kardiyak arrest
- Atelektazi
- Bronkospazm
- İntrakraniyal basınçta artış
- Nozokomiyal enfeksiyon
- Trakeobronşial hasarlar
En sık görülen ve en riskli olan komplikasyon hipoksemidir.
Aspirasyon sırasında gelişen komplikasyonların oluşmaması için geleneksel olan açık aspirasyon kateterleri yerine kapalı aspirasyon kateterleri kullanılmalıdır. Bu sayede hastanın daha konforlu ve güvenli bir şekilde aspire edilmesi sağlanabilir. Kapalı sistem aspirasyon kateterleri 1980’den sonra kullanılmaya başlanmıştır. Bu nedenle aslında yeni bir yöntem sayılır. Komplikasyon riskini azalttığı için son yıllarda kullanımı artmakta ve özellikle mekanik ventilatör kullanan hastalarda tercih edilmektedir.
Kapalı Sistem Aspirasyon İşlemi İçin Uygulanacak Adımlar
Eller yıkanır.
Aspirasyon için gerekli malzemeler hazırlanarak hastanın yanına getirilir.
Gerekiyorsa hastanın akciğerlerindeki sesler stetoskop ile dinlenir.
Pulse oksimetre ile oksijen saturasyonu ve nabız değerlendirilir.
Hastanın huzursuz olup olmadığı değerlendirilir.
Hastada mekanik ventilatör kullanılıyorsa sesli veya görsel alarm olup olmadığına bakılır. Aktif bir alarm söz konusuysa öncelikle mevcut sorunun çözülmesi gerekir.
Tüm kontroller yapıldıktan sonra hastanın aspirasyon işlemine ihtiyacı olup olmadığına karar verilir. Bu işlemin gereksiz yere yapılması hastada strese ve komplikasyonlara neden olabileceği unutulmamalıdır.
Aspirasyona ihtiyacı olan hastanın bilinci açıksa yapılacak işlemler kişiye anlatılmalıdır. Böylece hasta ile işbirliği yapılarak işlemin daha verimli olması sağlanabilir.
Hastanın başı ve vücudu yastık gibi bir eşyayla 20-30 derece yükseltilebilir. Bu pozisyon derin solumaya ve öksürmeye yardımcı olmaktadır.
Kapalı sistem aspirasyon kateteri aspiratöre bağlanır.
Kapalı aspirasyon kateterinin üzerinde yer alan yıkama portu açılır ve 10 ml SF (serum fizyolojik) ile dolu enjektör port girişine bağlanır.
Aspirasyon işleminden önce 1 dakika boyunca hastaya verilen oksijen miktarı arttırılırsa hipoksemi ve atelektazi riski azalır.
Cerrahi aspiratörde hastaya uygun vakum değeri ayarlanır. Yetişkin hastalar için genellikle 80 ile 120 mmHg arası ayarlanmalıdır. 120 mmHg’nin üzerine çıkılırsa dokularda hasar veya farklı komplikasyonlar oluşabilir. 80 mmHg’den daha düşük olursa hastanın solunum yolu yeterince temizlenmeyebilir.
Kapalı sistem aspirasyon kateterinin üzerindeki kontrol düğmesi 180 derece çevrilerek kapatılır. Böylece cihaz ayarlanan basınca kadar vakum gücünü arttırır.
Kapalı sistem aspirasyon kateteri ile trakeostomi kanülü veya endotrakeal tüp birbirine bağlanır. Sonrasında kateter, hastanın solunum yoluna doğru itilir.
Kateter karinaya ulaştığında direnç hissedilir ve o anda ilerleme durdurulur. Kateter 1 cm kadar geri çekilir.
Kapalı sistem aspirasyon kateterinin üzerindeki kontrol düğmesi 180 derece çevrilerek açılır. Bu sayede vakum başlar.
Kateter döndürülerek ve dışarıya doğru çekilerek aspirasyon işlemi uygulanır.
Aspirasyon işlemi 10 saniyeden fazla sürmemelidir. Kateterin solunum yolundan çıkarılması dahil toplamda maksimum 15 saniye uygulama yapılmalıdır. Daha uzun süren uygulamalar hipoksemiye, mukozal travmaya ve kardiyak aritmiye neden olabilir.
Kapalı sistem aspirasyon kateteri tamamen dışarı çekildikten sonra yıkama portundan 2 cc SF (serum fizyolojik) vererek ve aynı zamanda aspirasyon kontrol düğmesine basarak temizleme işlemi yapılır. Bu sayede kateterin içinde kalan sekresyon vakum ile temizlenir.
Hastanın ikinci aspirasyon işlemine ihtiyacı varsa ve o anki durumu acil değilse 30-40 saniye bekledikten sonra adımlar tekrar uygulanır. Acil durumda aspirasyon işlemine hemen başlanmalıdır.
Art arda 3 kereden fazla aspirasyon yapılırsa trake mukozasında doku hasarı oluşabilir.
Aspirasyon işlemi tamamlandıktan sonra kapalı sistem aspirasyon kateterinin üzerindeki kontrol düğmesi 180 derece çevrilerek kapatılır.
Aspirasyon işleminden sonra 1 dakika boyunca hastaya verilen oksijen arttırılırsa oluşabilecek komplikasyonların önüne geçilebilir.
SF enjektörü yıkama portundan çıkarılır.
Son olarak hastanın dış görünüşüne, oksijen saturasyonuna ve nabzına bakılarak değerlendirme yapılır.
Yorumlar
mehmey on 15 Ekim 2015 at 23:39
bu çok iyimiş ya
Cevapla
Celil Çağlar ÖZLÜ
Celil Çağlar ÖZLÜ on 16 Ekim 2015 at 22:06
Mehmey, merhaba. İlginize teşekkür ederim.
Cevapla
kazım
kazım on 17 Kasım 2015 at 13:20
biz önceden açık aspirasyon kullanıyoduk hastamızın sürekli enfeksiyonu oluyordu.kapalı almaya başladık artık çok nadir enfeksiyon oluyor.enfeksiyon olan hastalara tavsiye ederim.
Cevapla
Celil Çağlar ÖZLÜ
Celil Çağlar ÖZLÜ on 18 Kasım 2015 at 07:19
Kazım, merhaba. Tecrübenizi paylaştığınız için teşekkür ederim.
Cevapla
neşet
neşet on 5 Aralık 2015 at 00:14
almak istiyoruz ama her cihaza uyumlumu bunlar?
Cevapla
Celil Çağlar ÖZLÜ
Celil Çağlar ÖZLÜ on 6 Aralık 2015 at 18:25
Neşet, merhaba. Kapalı sistem aspirasyon kateterleri, tek kullanımlık aspirasyon kateterleri gibi her cihaza uyumludur. Ürünlerin farklı kalınlıkta ve uzunlukta çeşitleri vardır. Sizin hastanıza hangi ürünün uygun olduğunu tespit edebilmek için lütfen İletişim - Sesan bu sayfadan bizimle iletişim geçin
Cevapla
Ayşegül cakir
Ayşegül cakir on 29 Nisan 2021 at 04:05
Yenidoğan yoğunbakimda kapalı devre aspirasyon yapilirken hasta vent den ayrılmalı mi?birkaç defa cihazla cakistigina denk geldim cihaz kendinini durdurdu ve kırmızı ekran uyarısı verdi.
Bir de tüp içi kanaması olan yenidoganda kapalı devre kullanmak uygun mudur?
Cevapla
İrem AKKAYA
İrem AKKAYA on 30 Nisan 2021 at 16:07
Ayşegül Çakır, merhaba. Hastanede yapılan müdahaleler hekim kontrolündedir. Kendilerine danışarak bilgi alabilirsiniz.
Cevapla
Nurtaç
Nurtaç on 14 Haziran 2021 at 15:11
Bilgilendirme için teşekkürler. Bu kapalı sistem sadece home ventilatör kullananlarda mı uygulanabiliyor. Konsantratöre bağlı hastada da uygulamak mümkün mü? Steril zincirine çok dikkat etsek bile bizde de sürekli enfeksiyon tekrarlıyor.
Cevapla
İrem AKKAYA
İrem AKKAYA on 15 Haziran 2021 at 16:26
Nurtaç, merhaba. Hekiminize danışarak bir uygulama yapabilirsiniz.
Cevapla
Remziye Emen
Remziye Emen on 30 Nisan 2023 at 01:02
Merhaba. Bazı kaynaklarda açık sistem aspirasyon, kapalı sistem aspirasyon yerine orofarengeal, nazotrakeal, endotrakeal şeklinde anlatmış. Acaba bu uygulamalar aynı mı yoksa birbirinden farklı mı? ödev konum ve kafam bu konuda çok karıştı. rica etsem yardımcı olabilir misiniz?